تاریخ و جلوه های عزاداری امام حسین(ع) در ایران با تکیه بر دوره صفویه؛ نوشته اصغر حیدری
؛ انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
؛ تعداد صفحات 284
کتاب شامل دو بخش میباشد که بخش نخست آن با برسی مختصر عزاداری
ایرانیان در عصر باستان و سپس عزاداری برای امام حسین (ع) در حکومتهای
مستقل شیعی چون آل بویه آغاز میشود و سپس عمده توجه اش معطوف می شود به
روی کار آمدن سلسله ی صفویان در ایران و روند گسترش ، جایگزینی و تغییر
سبک ها، مراسمات ، نمادها و جلوه های گوناگون عزاداری برای اماه حسین ع و
یاران گرانقدرشان در این عصر حاکمیت شیعه در ایران ، تغییر و تحولاتی که
روابط متقابل بین سه عامل "حاکمیت" ، "نخبگان ، علما و مراجع شیعه" و
"مردم" شکل دهنده ی آن می باشند ، در نهایت نیز مختصرا به جلوه های
عزاداری برای امام حسین ع در عصر قاجار و تفاوت هایش با عصر پهلوی اشاره
خواهد شد .
بخش دوم
بخش دوم مجموعه مقالاتی
است در باب : مذهب و سیادت شیخ صفی الدین اردبیلی( نقد و رد نظریات ضد
شیعی احمد کسروی) ، نحوه پیدایش حاکمیت شیعه مذهب صفوی و عوامل موثر در
تحکیم آن در ایران ، حضور ایرانیان در اردوی امام حسین ع و سپاه مختار.
مراسم عزاداری در ایران به پیش از اسلام بازمی‌گردد و منبع اصلی اطلاعات درباره سوگواری‌ها، شاهنامه فردوسی است.
تحقیق در زمینه عزاداری‌های ماه محرم در عصر صفوی و بررسی چگونگی ایجاد نمادهای عزاداری ضروری به نظر می‌رسد تا بخش مهمی از زندگی اجتماعی ـ سیاسی به‌ویژه مذهبی مردم ایران به دست آید.
بی شک ریشه‌های بسیاری از عزاداری ها و آداب و رسوم مذهبی فعلی را باید در زمان مذکور جست‌وجو کرد و پس از یافتن، آنها را با محک قوانین شرع و عقل دینی سنجید.
تاریخ و جلوه‌های عزاداری امام حسین(ع) در ایران (با تکیه بر دوره صفویه)» روند تاریخی و شیوه برگزاری مراسم عزاداری در ایران برای امام حسین(ع) را بررسی می‌کند.
عصر صفوی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و تاریخی ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. با رسمیت یافتن مذهب تشیع دوازده امامی به وسیله شاه اسماعیل، بینادهای این مذهب با کمک عالمان معروف آن زمان قوام یافت و صفویان در تحکیم آن کوشیدند و در کنار آن، به منظور تحکیم موقعیت و حکومتشان از این مذهب سود جستند. در این زمینه گسترش نمیادهای عزاداری ماه محرم و عاشورا جایگاه خاصی داشت.
تحقیق در زمینه‌ی عزاداری‌های ماه محرم در عصر صفوی و بررسی چگونگی ایجاد نمادهای عزاداری ضروری به نظر می‌رسد تا بخش مهمی از حیات اجتماعی – سیاسی و به خصوص مذهبی ایران به دست آید.
مراسم عزاداری در ایران به پیش از اسلام بازمی‌گردد و منبع اصلی اطلاعات درباره سوگواری‌ها، شاهنامه فردوسی است و در بخش‌هایی که مربوط به سوگ ایرج، سیاوش، سهراب و دیگر شخصیت‌های شاهنامه است، سوگواری صورت می‌گرفته که سیر و چگونگی آنها به دوره پس از اسلام نیز انتقال یافته است.
شباهت بسیار زیادی که میان عزاداری‌های پس از اسلام با آن‌چه پیش از اسلام انجام می‌شده، افزوده شدن رنگ و بوی محرم و شیعه‌گری است؛ به‌طوری که مراسم سوگ سیاوش شباهت بسیاری با مراسم اباعبدالله دارد. اسنادی که از شهر سُغد به‌دست آمده این هم‌شکلی‌ها را تایید می‌کند.
در دوران آل‌بویه نیز که نخستین حکومت شیعی در ایران شکل گرفت، مراسم عزاداری انجام می‌شد. این مراسم در دوره صفویان که مذهب شیعه را مذهب رسمی ایران اعلام کرد به‌دلیل اهمیت و نقش امام حسین(ع) در اعتقادات شیعیان با شکوه بیشتری برگزار می‌شد.
مستشرقانی که در دوره‌های مختلف به‌ویژه دوره صفویه به ایران سفر کردند در سفرنامه‌هایشان درباره مراسم سوگواری برای امام حسین(ع) و شیوه برگزاری آنها با نگاه متفاوتی به این مساله پرداخته‌اند که می‌تواند منبع مهمی برای تاریخ‌پژوهان درباره مراسم عزداری امام حسین(ع) در دوره صفویه باشد.
فهرست مطالب کتاب به این شرح است:
بخش نخست
- «قیام امام حسین(ع) و سیر عزاداری در ایران»،
- «روی کار آمدن صفویان و گسترش مراسم عزاداری امام حسین(ع)»،
- «هزینه‌ها و حواشی مراسم عزاداری»،
- «جلوه‌های عزاداری در عصر صفویه به گزارش سیاحان خارجی» و
- «جلوه‌های عزاداری امام حسین(ع) در عصر قاجار» است.
بخش دوم
- «مذهب و سیادت شیخ صفی‌الدین اردبیلی (نقد و رد نظریات احمد کسروی)»،
- «صفویان، مذهب تشیع و تسنن» و
- «ایرانیان در اردوی امام حسین(ع) و سپاه مختار»