استاد محمدرضا محتاط؛ پدر فرهنگ‌شناسی بومی ‌اراک

محمدرضا محتاط

 

محمدرضا محتاط در سال 1310 خورشیدی در اراک متولد شد. دوران ابتدایی تا دیپلم را در این شهر گذراند و سال ششم ادبی را در تهران گذرانید. در سال 1334 به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به شغل معلمی مشغول گردید. پس از 6 سال تدریس در مدارس اراک در سال 1340 در رشته جامعه‌شناسی دانشگاه تهران با گرایش علوم‌اجتماعی، پذیرفته شد و همزمان با تحصیل به تدریس نیز مشغول بود، در سال 1344 از این رشته فارغ‌التحصیل شد و دیگر به تحصیلات دانشگاهی نپرداخت اما همزمان مطالعات اجتماعی و تاریخی خود را پیرامون فرهنگ، تاریخ، رجال استان مرکزی آغاز نمود. چند سال به تهران رفته و در دبیرستان‌های خوارزمی، انوشیروان و خرداد تدریس نمود. این اقامت زمان زیادی طول نکشید و پس از دو سال مجدداً به اراک مراجعت و تا سال 1360 ریاست و دبیری دبیرستان‌های شاهپور و محمدرضا شاه این شهر را به عهده گرفت و پس از آن بازنشسته گردید.

 

سال‌های فراغت او این امکان را پدید آورد تا طی 2 دهه مطالعات عمیق تاریخی اجتماعی خود را آغاز کند و به خلق آثار ارزشمند در این زمینه بپردازد.

 

آثار و تالیفات استاد

 

1) سیمای شهر اراک در 5 جلد: به عنوان اولین پژوهش در تاریخ و فرهنگ مردم، زبان، اصطلاحات عامیانه و گویش‌های اراک شامل واژه‌ها، اشعار محلی، مثل‌ها و کنایات و بازی‌های محلی، اکولوژی شهری، بوم‌شناسی و دموگرافی اراک، انتشار یافته و مورد استفاده پژوهشگران و اهل تحقیق قرار گرفت.

 

2) نامداران اراک، اراک، 1372(این اثر در ابتدا از سوی حسن صدیق گردآوری شده بود که توسط استاد، تصحیح و ویرایش شد و به چاپ رسید).

 

3) نامنامه استان مرکزی در 11 جلد، این اثر به سفارش استانداری مرکزی تالیف شده است و شامل ریشه‌یابی نام‌های شهرها، افراد، محله‌ها و روستاهای استان است که 2 جلد آن شامل اراک(و وفس)، 2 جلد درباره ساوه و برای دیگر شهرهای استان 1 جلد و یک جلد نیز نمایه است.

 

4) جاذبه‌هاى گردشگرى استان مرکزى، 1372، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی

 

5) بررسی الفبا و خط در ایران و خوشنویسان اراک، چاپ اول، انتشارات کالج، 1370

 

6) تذکره شعراى معاصر اراک

 

7) تاریخ ماد و سرزمین کنونى استان مرکزی

 

8) لهجه‌هاى ایرانى از عهد باستان تا حال

 9) نگرش بر عدد هفت در کشورها و ادیان مختلف

علاوه بر این آثار، زنده‌یاد استاد محتاط ده‌ها مقاله در موضوعات گوناگون در نشریات مختلف استانی و کشوری چاپ کرده است.

  

سرانجام این پژوهشگر برجسته علوم‌فرهنگی و اجتماعی استان مرکزی، در شهریور 1384 و  در سن ‪ 74 سالگی بر اثر عارضه قلبی دارفانی را وداع گفت.

  

منابع:

 

1) ولاشجردی فرهانی، غلامعلی، نام‌های ماندگار، سیری در زندگانی مشاهیر و نامداران استان مرکزی، اراک، ناشر پیام دیگر، چاپ دوم، بهار 1382

2) خبرگزاری ایرنا